गणपती बाप्पाला विद्येचा अधिपती का म्हणतात? किती होते ज्ञानी? सविस्तर जाणून घ्या!

Ganpati Bappa: गणपती बाप्पा, म्हणजेच भगवान गणेश. सर्वांचे लाडके बाप्पा हिंदू धर्मातील सर्वप्रथम पूजनीय देवता मानले जातात. त्यांना बुद्धी, समृद्धी आणि विघ्नहर्ता म्हणून ओळखलं जातं. गणपती बाप्पाला विद्येचा अधिपती असे म्हणतात. हा प्रश्न धार्मिक आणि पौराणिक संदर्भातून समजून घ्यावा लागतो, कारण गणेशजी हे दैवी व्यक्तिमत्त्व आहेत.गणपती बाप्पाचं शिक्षण हे मानवी शिक्षणाच्या परिघात मोजता येणार नाही, कारण ते स्वयंभू ज्ञानी आणि सर्व विद्यांचे स्वामी आहेत. त्यांचं ज्ञान वेद, शास्त्र आणि दैवी शक्तींमधून प्राप्त झालेलं आहे. गणेश चतुर्थीच्या निमित्ताने त्यांच्या बुद्धी आणि विघ्नहर्ता स्वरूपाची पूजा केली जाते, आणि भक्तांना त्यांच्या आशीर्वादाने यश, समृद्धी आणि बुद्धी प्राप्त होते.

पौराणिक दृष्टिकोनबुद्धीचे दाता आणि विद्या अधिपती:

गणपती बाप्पाला ‘विद्येचा अधिपती’ आणि ‘बुद्धिदाता’ म्हणून संबोधलं जातं. पौराणिक कथांनुसार, गणेशजींनी कोणत्याही औपचारिक शिक्षणसंस्थेत शिक्षण घेतलं नाही, परंतु त्यांना सर्व वेद, शास्त्रं आणि ज्ञान परमेश्वराकडून प्राप्त झालं आहे. ते स्वयंभू ज्ञानी आहेत आणि त्यांचं ज्ञान दैवी आहे. गणेश पुराण आणि इतर ग्रंथांमध्ये त्यांना सर्वज्ञानी (सर्वज्ञ) म्हणून वर्णन केलं आहे.

व्यासांचे लेखक

महाभारताच्या रचनेत गणपती बाप्पाची भूमिका अतिशय महत्त्वाची आहे. महर्षी व्यासांनी महाभारत लिहिताना गणेशजींना आपले लेखक (scribe) म्हणून निवडलं होतं. गणेशजींनी एका अटीवर ही जबाबदारी स्वीकारली की, व्यासांनी एका क्षणासाठीही थांबता कामा नये. यावरून गणेशजींची बुद्धिमत्ता, लेखन कौशल्य आणि वेग याची प्रचिती येते. या कथेतून हे स्पष्ट होतं की गणेशजींना केवळ वेद आणि शास्त्रांचं ज्ञानच नव्हतं, तर ते जटिल काव्य आणि साहित्य समजण्यातही निपुण होते.

पार्वती आणि शिवाकडून प्राप्त ज्ञान

गणेशजी हे भगवान शिव आणि माता पार्वती यांचे पुत्र आहेत. पौराणिक कथांनुसार, त्यांना त्यांच्या माता-पित्याकडून दैवी ज्ञान प्राप्त झालं. शिव महापुराणात असं म्हटलं आहे की, गणेशजींची निर्मिती पार्वतीने केली, आणि त्यांना दैवी शक्ती आणि बुद्धी प्रदान करण्यात आली. यामुळे त्यांना कोणत्याही औपचारिक शिक्षणाची गरज नव्हती.

सर्व विद्यांचे स्वामी:

गणपतीला ‘विनायक’ म्हणजेच विशिष्ट रूपाने नायक (नेता) असंही म्हटलं जातं. ते लेखक, विद्यार्थी, प्रवासी आणि नवीन प्रकल्पांचे संरक्षक मानले जातात. यावरून असं दिसतं की, त्यांचं ज्ञान केवळ एका क्षेत्रापुरतं मर्यादित नसून, सर्व विद्यांमध्ये त्यांचं प्रभुत्व आहे.

गणपती बाप्पाचं शिक्षण आणि त्याचं महत्त्व: 

गणपती बाप्पाचं शिक्षण हे आध्यात्मिक आणि दैवी आहे. त्यांना सर्व वेद, उपनिषदं आणि शास्त्रांचं पूर्ण ज्ञान आहे. गणेश चतुर्थीच्या पूजेत वापरल्या जाणाऱ्या ‘श्री संकटनाशन गणेश स्तोत्रा’त त्यांच्या बारा नावांचा उल्लेख आहे, ज्यामध्ये त्यांच्या बुद्धिमत्तेची आणि विघ्नहर्ता स्वरूपाची महती सांगितली आहे.

प्रतीकात्मक शिक्षण

गणेशजींचं हत्तीचं डोकं आत्म्याचं आणि मानवी शरीर मायेचं प्रतीक मानलं जातं. यातून असं सूचित होतं की, त्यांचं ज्ञान आत्मा आणि मायेच्या पलीकडचं आहे, जे मानवी शिक्षणाच्या मर्यादांपेक्षा खूप वरचं आहे.

सामाजिक आणि सांस्कृतिक प्रभाव

गणेशोत्सवात गणपती बाप्पाचं स्वागत आणि विसर्जन यामुळे समाजात एकता, उत्साह आणि भक्तीचं वातावरण निर्माण होतं. यातून शिक्षणाचं महत्त्व आणि बुद्धीच्या प्रतीकाप्रती श्रद्धा व्यक्त होते.

बुद्धिमत्ता आणि चातुर्य 

एका पौराणिक कथेनुसार, शिव-पार्वती यांनी गणेश आणि कार्तिकेय यांच्यात एक स्पर्धा आयोजित केली होती, ज्यामध्ये त्यांना विश्वाचा फेरफटका मारायचा होता. कार्तिकेय आपल्या मोरावर बसून विश्वभर फिरले, तर गणेशजींनी आपल्या बुद्धीचा वापर करून शिव-पार्वतीभोवती प्रदक्षिणा घालून स्पर्धा जिंकली. यातून त्यांची बुद्धिमत्ता आणि चातुर्य दिसून येतं.

शनीच्या दृष्टीचा प्रसंग:

एका कथेनुसार, शनीच्या दृष्टीमुळे गणेशजींचं मस्तक गळून पडलं, आणि नंतर ब्रह्मदेवाच्या सल्ल्याने पार्वतीने त्यांना हत्तीचं मस्तक लावलं. या कथेतून गणेशजींच्या दैवी उत्पत्तीचं आणि त्यांच्या बुद्धीच्या सामर्थ्याचं वर्णन होतं.