सोमनाथ मंदिरातील ज्योतिर्लिंगाच्या शिवलिंगावरून नवा वाद: श्री श्री रविशंकर म्हणाले- माझ्याकडे शिवलिंगाचे काही अंश आहे, शंकराचार्य, संत-महंतांनी केला निषेध

प्रथम ज्योतिर्लिंग सोमनाथ मंदिरातील शिवलिंगावरून एक नवीन वाद निर्माण झाला आहे. सोमनाथ मंदिरात शिवलिंग पुन्हा स्थापित करण्याच्या श्री श्री रविशंकर यांच्या घोषणेला शंकराचार्य, संत, महंत आणि शिवभक्तांनी विरोध करण्यास सुरुवात केली आहे.

ज्योतिष पीठाचे शंकराचार्य अविमुक्तेश्वरानंद सरस्वती म्हणतात की, श्री श्री रविशंकर आजपर्यंत याबद्दल का बोलले नाहीत? द्वारका शारदापीठाचे शंकराचार्य स्वामी सदानंद सरस्वती म्हणाले की, ज्योतिर्लिंग स्वयंभू आहे आणि ते पुन्हा स्थापित करण्याची आवश्यकता नाही. त्याच वेळी, हरिगिरी महाराज म्हणाले की, ज्योत कधीही नष्ट होऊ शकत नाही, म्हणून ती पुन्हा स्थापित करण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही.

शिवपूजक निजानंद स्वामी म्हणाले की, १००० वर्षे जुन्या सोमनाथ शिवलिंगाचे तुकडे कोणाकडेही असणे शक्य नाही. सोमनाथ ट्रस्टचे विश्वस्त पीके लाहिरी म्हणाले की, हे तुकडे मूळ शिवलिंगाचे आहेत की नाहीत याचा कोणताही पुरावा नाही.

आता या वादामागील संपूर्ण कारण जाणून घ्या. अलिकडेच, आर्ट ऑफ लिव्हिंगचे संस्थापक श्री श्री रविशंकर यांनी सोमनाथ शिवलिंगाचे ४ भाग असल्याचा दावा करून सर्वांचे लक्ष वेधून घेतले होते. हे शिवलिंग महमूद गझनवीने एक हजार वर्षांपूर्वी तोडले होते. त्यांनी सांगितले की, नुकत्याच संपलेल्या महाकुंभमेळ्यादरम्यान त्यांना शिवलिंगाचे हे तुकडे सापडले. सोमनाथ मंदिरात चारपैकी दोन भाग पुन्हा बसवले जातील, अशी घोषणाही त्यांनी केली.

अनेक माध्यम संस्थांना दिलेल्या मुलाखतींमध्ये, श्री श्री रविशंकर यांनी सोमनाथमधील शिवलिंगाचे हे भाग पुन्हा स्थापित करण्याबद्दल बोलले आहे. श्री श्री रविशंकर यांच्या या घोषणेवर त्यांचे मत जाणून घेण्यासाठी, दिव्य मराठीने शंकराचार्य आणि संत-महंतांशी संवाद साधला, ज्यामध्ये त्यांनी श्री श्री रविशंकर यांच्या दाव्याला तीव्र विरोध केला आहे.

श्री श्री रविशंकर यांनी अजून याबद्दल का बोलले नाही? ज्योतिष पीठाचे शंकराचार्य स्वामी अविमुक्तेश्वरानंद सरस्वती यांनी दिव्य मराठीला सांगितले- नरेंद्र मोदी हे सोमनाथ मंदिर ट्रस्टचे अध्यक्ष आहेत. अमित शहा आणि लालकृष्ण अडवाणी हे देखील ट्रस्टशी संबंधित आहेत. रविशंकर त्या सर्वांना भेटत राहतात. मग रविशंकर यांनी आतापर्यंत त्यांच्याशी याबद्दल का बोलले नाही? सोमनाथला भेट देण्यासाठी कोट्यवधी सनातन भक्त येतात आणि हा त्यांच्या श्रद्धेचा प्रश्न आहे.

ते पुढे म्हणाले- जर तुमच्याकडे शिवलिंगाचे तुकडे असतील, तर सध्या सोमनाथ मंदिरात जे स्थापित आहे ते पूर्ण शिवलिंग म्हणता येणार नाही. तिथे दररोज पूजा केली जाते. तर तुम्हाला असे म्हणायचे आहे की अपूर्ण शिवलिंगाची पूजा केली जाते. हे कसे शक्य आहे? जर तुम्ही म्हणाल की हे आधीच्या शिवलिंगाचा एक भाग आहे. आता नवीन शिवलिंगाची स्थापना झाली आहे, त्यामुळे पूर्वीच्या शिवलिंगाच्या काही भागांना काहीच महत्त्व राहिलेले नाही.

यामुळे श्रद्धेत फूट पडेल. शंकराचार्य स्वामी अविमुक्तेश्वरानंद सरस्वती पुढे म्हणाले- आता तिथे ज्योतिर्लिंगाच्या रूपात स्थापित केलेले शिवलिंग हेच खरे ज्योतिर्लिंग आहे. फक्त त्याचीच पूजा केली जाईल. दुसऱ्याची पूजा करणे हे श्रद्धेला हानी पोहोचवणारे कृत्य आहे. ही श्रद्धेची विभागणी आहे. जर इतर कोणत्याही ठिकाणी नवीन मंदिर स्थापन झाले, तर काही लोक ते सोमनाथ मानतील आणि तिथेही पूजा करू लागतील. तर तुम्ही (श्री श्री रविशंकर) आमच्या मध्यवर्ती श्रद्धेला अडथळा आणण्याचा प्रयत्न करत आहात, त्यामुळे त्याला काही अर्थ नाही. शास्त्रांमध्ये याचा उल्लेख नाही. ज्योतिर्लिंग स्वतः प्रकट होते. पण आपल्याला ते दिसत नाही, म्हणून आपल्या सोयीसाठी आपण प्रतीक म्हणून शिवलिंग स्थापित करतो आणि त्याची पूजा करतो. सोमनाथमध्ये शिवलिंग स्थापित आहे. त्याची पूजा केली जात आहे. म्हणून सोमनाथ ज्योतिर्लिंगाची पूजा स्पष्ट आहे. आता त्यात नवीन काहीही जोडण्याची गरज नाही.

ज्योतिर्लिंगाला पुनर्स्थापनेची आवश्यकता नाही. त्याच वेळी, द्वारका शारदापीठाचे शंकराचार्य स्वामी सदानंद सरस्वती यांनी दिव्य मराठीला सांगितले- बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी सोमनाथ हे पहिले ज्योतिर्लिंग आहे आणि ते स्वयंप्रकट आहे. गझनवींनी हल्ला करूनही हे ज्योतिर्लिंग नष्ट झाले नाही. भगवानाची जी मूर्ती बनवली जाते, ती मंदिराच्या गर्भगृहात स्थापित केली जाते आणि तिचा अभिषेक वैदिक मंत्रांनी केला जातो.

देव आणि दानव देखील अग्नीच्या आत्म्याला नियंत्रित करू शकत नाहीत. जुन्या आखाड्याचे संरक्षक आणि आखाडा परिषदेचे सरचिटणीस महंत हरिगिरी महाराज म्हणाले, सोमनाथ ज्योतिर्लिंग अग्नीच्या स्वरूपात आहे. अग्नीचे कधीही खंडन करता येत नाही. म्हणून शिवलिंगाचे खंडन झाले आहे असे आम्हाला वाटत नाही. जर एखाद्या व्यक्तीच्या ज्वालासारख्या आत्म्याला कोणीही नियंत्रित करू शकत नसेल तर ती देवाची ज्वाला आहे. हे विचारात घेता येत नाही. ते देव आणि दानवांच्याही नियंत्रणात नाही.

ते पुढे म्हणाले- आम्हाला डाव्या विचारसरणीच्या आणि इतिहासकारांच्या दाव्यांमध्ये अडकायचे नाही. कोणाच्याही भावना दुखावण्याचा माझा हेतू नाही. प्रत्येकाचे स्वतःचे वैयक्तिक मत असू शकते. ज्यांना ते पुन्हा स्थापित करायचे आहे त्यांचा हा विश्वास आहे. जर एखादा महात्मा (श्री श्री रविशंकर) बोलत असेल तर त्याला माहित असले पाहिजे की त्याच्याकडे काय माहिती आहे. पण मला जे माहित होते ते मी सांगितले. माझ्या माहितीप्रमाणे, ज्वाळेचे खंडन करता येत नाही.

१००० वर्षे जुने तुकडे असणे शक्य नाही. ब्रह्मचारी आश्रम-गोतरकाचे शिवपूजक निजानंद स्वामी म्हणाले की, ज्योतिर्लिंगाची पुनर्स्थापना होऊ शकत नाही आणि केली जाऊ नये. १००० वर्षे जुन्या सोमनाथ शिवलिंगाचे तुकडे कोणाकडेही असणे शक्य नाही. सोमनाथमध्ये एक स्वयंभू शिवमंदिर (शिवलिंग) होते. ते एकाच दगडावर इकडे तिकडे कोरलेले होते. जे नंतर पाडण्यात आले. आज अस्तित्वात असलेले शिवमंदिर येथे स्थापित आहे. आधीच स्थापित शिवमंदिराच्या वर दुसरे शिवमंदिर स्थापित करण्याची आवश्यकता नाही.

स्वयंभूचा नियम असा आहे की, त्याचा एक छोटासा तुकडाही वाढेपर्यंत त्याची पूजा करता येते. मूळ गोष्ट अशी आहे की सोमनाथमध्ये स्वयंभू शिवलिंग कुठे होते हे कोणालाही माहिती नाही. शास्त्रांनुसार, ज्योतिर्लिंगाचा अर्थ असा आहे की जिथे एखादा ऋषी १२ वर्षे तपश्चर्या करतो आणि विशिष्ट ध्येय साध्य करतो. तिथे एक प्रकाश दिसला. मी इतिहास वाचला आहे तोपर्यंत. सोमनाथमध्ये शिवलिंग ३-४ वेळा तुटले. नंतर ते दळून चुना बनवला जात असे. सम्राट हा चुना पानांवर लावत असे आणि परदेशी पर्यटकांना देत असे.

हा तुकडा पुनर्संचयित केला जाऊ शकत नाही. जसदान येथील घेला सोमनाथ मंदिराचे पुजारी हसमुखभाई जोशी यांनी दिव्य मराठीला सांगितले की, एकदा शिवलिंगाचा अभिषेक झाल्यानंतर त्याचा पुन्हा अभिषेक करता येत नाही. जर शिवलिंग पूर्णपणे नष्ट झाले, तर ते कधीही त्याचे पूर्वीचे वैभव परत मिळवू शकणार नाही. त्याचा एक तुकडाही परत आणता येत नाही.

श्री श्री रविशंकर एवढा वेळ कुठे होते? ते आतापर्यंत का बोलले नाही आणि आता का बोलत आहेत? माझ्या माहितीप्रमाणे, घेला सोमनाथ येथील शिवलिंगावर तलवारीचे घाव आहेत, पण ते तुटलेले नाही. जर ते ज्या स्वरूपात स्थापित आहे ते नष्ट झाले तरच त्याची पूजा करता येईल, पण त्याचे पुनरुज्जीवन करता येणार नाही. शिवलिंग हे स्वतः निर्माण केलेले आहे. ते स्वतः प्रकट झाले आहे. कोणालाही स्वतःचा जीव घेण्याचा अधिकार नाही.

हे तुकडे मूळ शिवलिंगाचे आहेत की नाहीत याचा कोणताही पुरावा नाही. सोमनाथ ट्रस्टचे विश्वस्त पीके लाहिरी म्हणाले- शिवलिंगाचे नूतनीकरण होत असल्याचे मी कुठेही वाचलेले नाही. श्री श्री रविशंकर यांच्याकडे असलेले तुकडे मूळ शिवलिंगाचे आहेत की नाही याचा कोणताही आधार नाही. जोपर्यंत काही आधार नाही तोपर्यंत मी कोणत्याही गोष्टीवर भाष्य करणार नाही.

जर श्री श्री रविशंकर सोमनाथच्या तीर्थयात्रेला गेले आणि ज्योतिर्लिंगाच्या पुनरुज्जीवनाची मागणी केली तर ते मान्य होईल का? यावर उत्तर देताना लाहिरी म्हणाले की, विश्वस्त मंडळ निर्णय घेईल. पीके लाहिरी म्हणाले की, श्री श्री रविशंकर यांनी कोणताही पत्रव्यवहार केलेला नाही किंवा कोणतीही अधिकृत घोषणा केलेली नाही. जर काही पुराव्याशिवाय सांगितले गेले तर त्याचा अर्थ असा की लोकांची दिशाभूल केली जात आहे.

श्री श्री रविशंकर यांचा दावा: शिवलिंगाचे काही भाग त्यांच्यापर्यंत अशा प्रकारे पोहोचले श्री श्री रविशंकर म्हणाले होते की, महमूद गझनवीने सोमनाथवर १८ वेळा हल्ला केला. १०२६ मध्ये त्याने शेवटच्या हल्ल्यात शिवलिंग तोडले. शिवलिंग जमिनीत नव्हते तर हवेत होते. या विध्वंसामुळे दुःखी झालेल्या काही अग्निहोत्री ब्राह्मणांनी तुटलेल्या शिवलिंगाचा पवित्र तुकडा गुप्तपणे काढून घेतला. यानंतर, अग्निहोत्री पुजारी या शिवलिंगाचे तुकडे दक्षिण भारतातील तामिळनाडूला घेऊन गेले, जिथे या तुकड्यांना लहान शिवलिंगाचा आकार देण्यात आला. अग्निहोत्री पुजाऱ्यांची एक पिढी १९२४ पर्यंत या शिवलिंगाची पूजा करत राहिले.

त्यांनी सांगितले की, १९२४ मध्ये संत प्रणवेंद्र सरस्वती हे भाग कांचीपुरमचे तत्कालीन शंकराचार्य स्वामी चंद्रशेखरेंद्र सरस्वती यांच्याकडे घेऊन गेले होते. त्यानंतर शंकराचार्यांनी त्यांना काही काळ ते लपवून ठेवण्याची आणि राम मंदिर बांधल्यानंतर ते उघड करण्याची सूचना केली. यानंतर, शिवलिंगाचे पवित्र भाग अग्निहोत्री ब्राह्मण पंडित सीताराम शास्त्री यांच्या संरक्षणाखाली आले.

एका अहवालात म्हटले आहे की, श्री श्री रविशंकर यांच्याकडे असलेले हे तुकडे चुंबकीय आहेत. रविशंकर यांचा दावा आहे की, त्यांना हा अहवाल मद्रास जेम इन्स्टिट्यूटकडून मिळाला आहे.

यानंतर पंडित सीताराम शास्त्री यांनी कांचीपुरमचे विद्यमान शंकराचार्य विजयेंद्र सरस्वती यांचे मार्गदर्शन घेतले. जिथे शंकराचार्यांनी सांगितले होते की, बंगळुरूमध्ये एक संत गुरुदेव श्री श्री रविशंकर आहेत. हे त्यांच्यापर्यंत पोहोचवा. शंकराचार्य यांच्या सूचनेनुसार, पंडित सीताराम शास्त्री यांच्या कुटुंबाने शिवलिंगाचे काही भाग मला दिले.

श्री श्री रविशंकर म्हणाले होते की, सोमनाथ मंदिरात या शिवलिंगाचे काही भाग पुन्हा स्थापित करण्यापूर्वी, अयोध्येसह देशातील धार्मिक स्थळांच्या मार्गावर मिरवणूक काढली जाईल. सोमनाथ मंदिराच्या जीर्णोद्धाराची तारीख पंतप्रधान मोदी ठरवतील.

श्री श्री रविशंकर म्हणाले की, हे तुकडे पिढ्यानपिढ्या जतन केले गेले होते आणि आता योग्य वेळी ते त्यांच्या जागी स्थापित केले जातील. ही केवळ इतिहासाच्या एका तुकड्याला पुनरुज्जीवित करण्याची बाब नाही. हा कार्यक्रम सनातन संस्कृती आणि अध्यात्मासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. त्यांनी याला चमत्कार मानले नाही आणि त्याला सनातन धर्माची शक्ती म्हटले.

सोमनाथ ज्योतिर्लिंगाचे महत्त्व स्पष्ट करताना ते म्हणाले की, साधारणपणे चुंबकीय शक्ती एक ते १२ यार्डांपर्यंत असते, परंतु या ज्योतिर्लिंगाची चुंबकीय क्षमता १४० यार्डांपर्यंत आहे. त्यात फक्त १ टक्के लोह आणि इतर घटक असतात. भूगर्भशास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की, हे ज्योतिर्लिंग या ग्रहाशी संबंधित नाही.

सोमनाथ मंदिर गुजरातमधील गिर-सोमनाथ जिल्ह्यातील वेरावल शहरात अरबी समुद्राच्या काठावर आहे.

ज्योतिर्लिंग कसे दिसले? शिवकथावाचक गिरीबापू म्हणाले- सोमनाथमध्ये शिवलिंगाचा जीर्णोद्धार करता येईल की नाही हा विद्वानांचा आणि अभ्यासकांचा प्रश्न आहे. माझा विषय महादेवाची कथा सांगणे आहे. ज्योती म्हणजे प्रकाश किंवा दिवा. जे प्रकाशाच्या पलीकडे आहे त्याला ज्योतिर्लिंग म्हणतात. जेव्हा ब्रह्मा आणि विष्णू एकमेकांमध्ये विलीन झाले, तेव्हा भगवान निरंजन त्यांच्यामध्ये प्रकाश म्हणून प्रकट झाले. हा प्रकाश पाताळातून आकाशात अविरतपणे प्रकट होत होता. मग प्रकाशातून एक शिवलिंग प्रकट झाले. म्हणूनच आपण शिवलिंगापूर्वी ज्योती हा शब्द ठेवतो.

शास्त्रांमध्ये ज्योतिर्लिंगाच्या उल्लेखाबाबत ते म्हणाले – याबद्दल संपूर्ण लिंगावली संहिता आहे. शिवपुराणातील कोटीरुद्र संहितेत १०० कोटी ज्योतिर्लिंगे असल्याचे म्हटले आहे, त्यापैकी १२ प्रमुख आहेत. शिवपुराणात या १२ ज्योतिर्लिंगांचे सविस्तर वैभव वर्णन केले आहे.