‘आयुष्याच्या प्रश्नांनी त्रस्त होतो, जुगनुमाकडून उत्तर मिळाले’: मनोज बाजपेयी म्हणाले- याची जगातील कोणत्याही सर्वोत्तम चित्रपटाशी तुलना होऊ शकते

मनोज बाजपेयी लवकरच ‘जुगनुमा’ या चित्रपटाद्वारे प्रेक्षकांसमोर मोठ्या पडद्यावर दिसणार आहेत. जादूई वास्तववाद शैलीतील हा चित्रपट पर्वतांच्या सौंदर्याची, तेथील लोकांच्या निरागसतेची आणि ८० च्या दशकातील जंगलातील आगीच्या गूढतेची कहाणी आहे. ‘जुगनुमा’चे दिग्दर्शन राम रेड्डी यांनी केले आहे आणि या चित्रपटाची निर्मिती अकादमी पुरस्कार विजेते गुनीत मोंगा आणि अनुराग कश्यप यांनी केली आहे.

‘जुगनुमा’ हा चित्रपट १२ सप्टेंबर रोजी थिएटरमध्ये प्रदर्शित होणार आहे. चित्रपटातील मुख्य अभिनेता मनोज बाजपेयी म्हणतात की, हा चित्रपट त्यांच्या आयुष्यातील सर्वोत्तम चित्रपटांपैकी एक आहे. तसेच, देवच्या व्यक्तिरेखेत आणि त्यांच्यात बरेच साम्य आहे.

मनोज, ‘जुगनुमा’ चा अर्थ काय आहे?

जुगनुमा म्हणजे काजव्यासारखे. हा संपूर्ण चित्रपट काजव्यासारखा आहे. जणू ते निसर्गात जादूसारखे दिसतात. पण, ते शहरांमध्ये दिसत नाहीत. ते एका विशिष्ट ऋतूत खेड्यांमध्ये दिसतात. मी ज्या ठिकाणाहून आलो आहे, तिथे रात्री काजव्या खूप दिसायच्या. एक जादू आहे आणि हा चित्रपट त्या जादूसारखा आहे. ही पर्वतांमध्ये राहणाऱ्या एका कुटुंबाची कथा आहे. त्या कुटुंबाकडे खूप बागा आहेत. त्या बागांचे काय होते ते त्यांचे संपूर्ण आयुष्य बदलते. हा चित्रपट तो प्रवास दाखवतो.

या चित्रपटावर ६-७ वर्षांपासून काम सुरू होते. लेखन, रिहर्सल आणि पूर्ण सेटअप. आता हा चित्रपट येथे प्रदर्शित होत आहे. पूर्वी हा चित्रपट जगातील मोठ्या महोत्सवांचा भाग होता आणि तिथे त्याचे कौतुक झाले होते.

‘जुगनुमा’ ला विविध चित्रपट महोत्सवांमध्ये खूप कौतुक मिळाले आहे.

मी म्हणेन की राम रेड्डी यांच्या सात वर्षांच्या मेहनतीचे फळ मिळाले आहे. राम रेड्डी आता ३५ वर्षांचे आहेत. कल्पना करा की जेव्हा त्यांनी त्यांचा पहिला चित्रपट बनवला आणि जुगनुमाची तयारी सुरू केली, तेव्हा ते किती तरुण होते. एक अद्भुत प्रतिभा असलेला एक तरुण माणूस. त्यांचे काम मोठ्या पडद्यावर आणण्याचा मला खूप अभिमान आहे. ‘जुगनुमा’ हा माझ्या आयुष्यातील सर्वोत्तम चित्रपटांपैकी एक आहे.

जेव्हा राम रेड्डी पहिल्यांदा तुमच्याकडे कथा घेऊन आले, तेव्हा तुमची प्रतिक्रिया काय होती आणि हा चित्रपट निवडण्याचे कारण काय होते?

हा चित्रपट निवडण्याचे कारण राम रेड्डी यांची प्रतिभा आहे. रामने ज्या पद्धतीने त्याची कथा लिहिली आहे ती स्वतःच एक उत्तम पटकथा आहे. मला वाटत नाही की मी या चित्रपटाला कधीही नकार दिला असता. जेव्हा मी पहिल्यांदा पटकथा वाचली तेव्हा मी रामला सांगितले की मला या चित्रपटाचा भाग व्हायचे आहे. त्या क्षणापासून आजपर्यंत जेव्हा मी या चित्रपटाबद्दल बोलत आहे, तेव्हा असा एकही क्षण आला नाही जेव्हा मी या चित्रपटाबद्दल विचार केला नाही. अनेक वेळा मला वाटले की या चित्रपटाचा भाग होण्याची संधी मिळाली हे एक मोठे आशीर्वाद आहे. मला वाटते की हा प्रवास खूप लांब असणार आहे. विशेषतः या चित्रपटासह.

मी माझे चित्रपट पाहत नाही पण मी हा चित्रपट दोनदा पाहिला आहे. बर्लिनमध्ये पहिल्यांदाच रामने मला जबरदस्तीने बसवले. प्रेक्षकांची प्रतिक्रिया पाहून मी तिथून उठू शकलो नाही. रामने असे जग निर्माण केले आहे की प्रेक्षक म्हणून तुम्हाला त्यात सामील होण्यास भाग पाडले जाईल. तुम्हाला असे वाटणार नाही की तुम्ही चित्रपट पाहत आहात. मला वाटते की प्रेक्षकांना हा अनुभव फार क्वचितच मिळतो.

‘जुगनुमा’ मधील देवच्या भूमिकेतून बाहेर पडणे तुम्हाला किती कठीण वाटले?

देवचे पात्र माझ्यातून कधीही निघून जाऊ नये असे मला वाटते. देव खूप आध्यात्मिक आहे. तो निसर्गाबद्दलच्या त्याच्या अनेक प्रश्नांची उत्तरे शोधत आहे. त्याला त्याच्या अस्तित्वाबद्दल जाणून घ्यायचे आहे. मला वाटते की हे प्रश्न खूप चांगले आहेत. आयुष्यभर या प्रश्नांसह जगता येते.

देव आणि मनोज बाजपेयी यांच्या पात्रात साम्य आहे का?

हो…खूप. विशेषतः, मला हा चित्रपट अशा वेळी मिळाला जेव्हा मी स्वतः अशा अनेक प्रश्नांनी वेढलेला होतो. हा चित्रपट करताना मला माझ्या अनेक प्रश्नांची उत्तरे मिळाली. काही प्रश्नांची उत्तरे मिळाली नाहीत.

तुमच्यासाठी सर्वात गुंतागुंतीचा प्रश्न कोणता आहे?

मी इथे का आहे? हा कोणत्याही मानवासाठी सर्वात गुंतागुंतीचा प्रश्न आहे. मानव जन्माला येतो आणि मरतो… मग मानव फक्त हे चक्र पूर्ण करण्यासाठी येतो का? हा स्वतःच एक खूप मोठा प्रश्न आहे. लोकांनी हे समजून घेण्याचा प्रयत्न करत त्यांचे संपूर्ण आयुष्य घालवले आहे. त्याला अनेक जन्मही लागले आहेत.

राम रेड्डी यांनी यापूर्वी ‘थिथी’ नावाचा चित्रपट बनवला आहे. या चित्रपटाला सर्वोत्कृष्ट कन्नड फीचर फिल्मचा राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला आहे.

तुमच्यासाठी अभिनय हा एक प्रायश्चित्तासारखा आहे. तुम्हाला त्या प्रश्नांची उत्तरे अभिनयातून मिळतात का?

माझ्यासाठी अभिनय हा फक्त अभिनयापुरता मर्यादित नाही. मी तो अनुभवतोही. मी कोणतेही पात्र साकारतो, मी अभिनयाच्या माध्यमातून त्या पात्राच्या प्रवासाचा एक भाग बनतो. मी त्या पात्राच्या मनात, त्याच्या प्रणालीत, त्याच्या नसांमध्ये जाण्याचा आणि त्याला अनुभवण्याचा प्रयत्न करतो. जोपर्यंत मी हे करत नाही तोपर्यंत मला ते आवडत नाही. जेव्हा मी त्या पात्रात पूर्णपणे हरवून जातो, तेव्हा मला असे वाटते की मी मनोज बाजपेयीशिवाय दुसऱ्या व्यक्तीला जगलो आहे. मला दुसऱ्या व्यक्तीला समजून घेण्याचा आनंद मिळतो.

गुनीत मोंगा आणि अनुराग कश्यप यांच्याव्यतिरिक्त, इंडस्ट्रीतील १५ मोठे कलाकार या चित्रपटाला पाठिंबा देत आहेत. तुम्ही ते कसे पाहता?

सर्वप्रथम, मी संपूर्ण टीमच्या वतीने सर्वांचे आभार मानू इच्छितो. माझ्या आवडत्या चित्रपट निर्मात्यांनी माझा चित्रपट पाहिला आहे. केवळ या चित्रपटातूनच नाही तर दक्षिण चित्रपटसृष्टीतूनही. सर्वांनी एकमताने चित्रपटाचे कौतुक केले आहे. ‘जुगनुमा’ने सर्वांना खूप प्रभावित केले आहे. त्यांनी केवळ चित्रपट पाहिला नाही तर त्याला पाठिंबा देण्यासाठी पुढे येत आहेत. ही एक मोठी शक्ती आहे.

मी या उद्योगाची कल्पना अशी करतो. मी अशा उद्योगात आलो जिथे प्रत्येकजण एकमेकांच्या कामाचे कौतुक करतो. ते एकमेकांच्या पाठीमागे तक्रार करत नाहीत. किंवा एकमेकांच्या यशाचा हेवा करत नाहीत. किंवा समोरच्या व्यक्तीला खाली पडताना पाहण्याची इच्छा बाळगत नाहीत. मी अशा उद्योगाची कधीच कल्पना केली नव्हती.

मी अशा प्रकारच्या उद्योगाची कल्पना केली होती, जिथे सर्व चित्रपट निर्माते, निर्माते, कलाकार एकाच व्यासपीठावर एकत्र येतात. एकमेकांसाठी टाळ्या वाजवा. एकमेकांना प्रोत्साहन द्या आणि अनुभव शेअर करा. ही सर्वात मोठी गोष्ट आहे. अखेर जुगनुमा सर्वांना एकाच व्यासपीठावर आणत आहे. याबद्दल मला खूप आनंद आहे.

‘जुगनुमा’ आणि तुमच्या आयुष्यातही तीच निरागसता दिसते. देवची भूमिका साकारताना तुम्ही कोणत्या गोष्टींशी जोडले गेलात?

देव आणि माझी मानसिक स्थिती सारखीच होती. यामुळे मला हे पात्र साकारण्यात आणि समजून घेण्यात खूप मदत झाली. देवच्या बाकीच्या गोष्टी माझ्या खऱ्या आयुष्याशी जुळत नाहीत. देव एका मोठ्या कुटुंबातून येतो, ज्यांच्याकडे एवढी मोठी बाग आहे. पण आता त्याला या सर्व गोष्टींपासून स्वातंत्र्य हवे आहे. त्याचे एक पूर्ण कुटुंब आहे, तो कोणासोबत आहे आणि कोणासोबत नाही. तो दोन्ही परिस्थितीत आहे. अशी परिस्थिती माझ्यासोबत नाही.

बऱ्याच गोष्टी सामान्य होत्या पण तरीही सामान्य नव्हत्या. माझ्या आयुष्यात ज्या गोष्टी सामान्य नव्हत्या त्या मला जगायच्या होत्या. प्रेक्षकांनी देवचे जादुई, चमत्कारिक जग पाहावे अशी माझी इच्छा आहे. मला वाटते की हा चित्रपट अनेक वर्षे प्रेक्षकांच्या मनात राहील.

या चित्रपटात मनोज बाजपेयी व्यतिरिक्त दीपक डोबरियाल, तिलोत्तमा शोम, प्रियांका बोस हे कलाकार दिसणार आहेत.

आजकाल, अनेक कलाकार प्रत्येक व्यासपीठावर वेगवेगळ्या प्रकारची कामे करत आहेत. तर तुम्ही प्रोजेक्ट्सबाबत खूपच निवडक असता. फिल्टर करण्याचे हे धाडस कुठून येते?

मी एक कलाकार आहे आणि मला कला हवी आहे. ‘जुगनुमा’, ‘डिस्पॅच’ आणि ‘जोराम’ सारख्या प्रकल्पांमध्ये काम केल्याने मला समाधान मिळते. माझ्यातील कलाकार वाढतो. एक व्यक्ती म्हणून मला खूप श्रीमंत वाटते. जर एखादी गोष्ट मला अनेक पातळ्यांवर चांगले करत असेल, तर तिच्याशी जोडले जाणे ही माझी गरज बनते. ती माझी गरज आहे. मला राम रेड्डी, कानू बहल, अनुराग कश्यप, देवाशिष मखीजा यांची कदाचित गरज नसेल. पण ते सर्व माझी गरज आहेत.

माझ्या आतल्या कलाकाराला न्याय देण्यासाठी मी अशा चित्रपटांमध्ये सामील होतो. मला या चित्रपट निर्मात्यांचा हात धरून त्यांना पुढे नेत राहायचे आहे. ही माझ्यासाठी खूप चांगली गोष्ट आहे. जर सर्व सक्षम कलाकारांनी अशा चित्रपटांना प्रोत्साहन दिले तर ती भारतीय चित्रपटसृष्टीसाठीही चांगली गोष्ट असेल.

‘जुगनुमा’, ‘जोरम’ सारखे चित्रपट करताना कोणते आव्हाने येतात?

सर्व प्रकारच्या अडचणी येतात. सर्वप्रथम, पैसे अजिबात नसतात. तुम्ही फक्त उपकार घेत आहात. जुगनुमाच्या बाबतीत असे नव्हते. राम रेड्डी यांचे वडील २४ तास त्यांच्या मागे उभे होते. त्यांना त्यांच्या मुलाचे स्वप्न पूर्ण होताना पहायचे होते. मग आम्हीही होतो. मी अजूनही रामसोबत आहे. मी प्रत्येक वळणावर त्यांच्यासोबत आहे. विशेषतः या चित्रपटासोबत. कारण राम हा एक अतिशय अनोखा चित्रपट निर्माता आहे.

या चित्रपटाद्वारे देश आणि जगाला त्याच्याबद्दल अधिक जाणून घ्यायचे आहे. मी असे म्हणू शकतो की या चित्रपटाची तुलना जगातील कोणत्याही महान चित्रपटाशी करता येईल. मग ते तंत्रज्ञान असो, दिग्दर्शन असो किंवा कथा असो… तुलना प्रत्येक प्रकारे करता येते.

‘जुगनुमा’चा खास मुद्दा काय आहे? आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव असोत किंवा चित्रपटसृष्टीतील निर्माते असोत, सर्वांनाच ते आवडत आहे.

त्याची कथा. माझ्या मते, अद्वितीय मुद्दा म्हणजे राम रेड्डी यांची दृष्टी. खऱ्या लोकांबद्दल त्यांनी निर्माण केलेले जादुई जग हा या चित्रपटाचा अद्वितीय मुद्दा आहे.