Maharashtra Local Body Election 2025: दुबार मतदार महाराष्ट्रातील राजकीय वातावरण तापलंय. असे असताना केंद्रीय निवडणूक आयोग स्थानिक स्वराज्य संस्था निवडणुकीच्या तारखा जाहीर करण्याची शक्यता आहे. यानंतर राज्यात आदर्श आचारसंहिता (मॉडेल कोड ऑफ कंडक्ट) तात्काळ अंमलात येईल. ही संहिता निवडणूक प्रक्रिया संपेपर्यंत कायम राहते आणि राजकीय पक्ष, उमेदवार व सत्ताधारी यंत्रणेला निष्पक्षता राखण्यास बाध्य करते.आचारसंहिता म्हणजे काय? निवडणुकांच्या तारखा जाहीर झाल्यानंतर काय असतात नियम? याबद्दल जाणून घेऊया.
स्वतंत्र, पारदर्शक निवडणुकीसाठी घालण्यात आलेल्या या नियमांचे उल्लंघन झाल्यास आयपीसी कलमांनुसार दंड किंवा तुरुंगवास होऊ शकतो. आदर्श आचारसंहिता ही ईसीआयने तयार केलेली मार्गदर्शक सूचना आहे, जी निवडणुकीच्या तारखा जाहीर होताच लागू होते. याचा उद्देश म्हणजे मतदारांना प्रभावित न करता समान संधी देणे. राजकीय नेते, पक्ष व सरकारी यंत्रणा या नियमांचे पालन करणे बंधनकारक असते. उल्लंघन झाल्यास ईसीआय निरीक्षक कारवाई करतात, ज्यात प्रचारबंदी किंवा उमेदवारी रद्द होऊ शकते.
राजकीय पक्ष आणि उमेदवारांवरील निर्बंध
या काळात उमेदवारांच्या विधानांवर लक्ष असते. त्यांना धार्मिक भावना भडकवता येत नाहीत, जाती-धर्मावर आधारित प्रचार बंदी आहे. प्रचार साहित्यात पक्षाचे चिन्ह, नेत्यांचे फोटो मर्यादित प्रमाणात वापरता येतात. खोटी माहिती पसरवणे किंवा विरोधकांचा अपमान करणे दंडनीय आहे. महाराष्ट्रात प्रचारासाठी 48तास आधी सभा, रॅली बंद होतात. सोशल मीडियावरही नियम लागू – पेड न्यूज किंवा फेक न्यूजवर तात्काळ कारवाई. पक्षांना सरकारी जाहिरातींवर खर्चावर मर्यादा घालण्यात आल्या आहेत.
सत्ताधारी पक्षासाठी विशेष नियम
सत्ताधारी पक्ष किंवा सरकारला आचारसंहितेदरम्यान नवीन योजना सुरू करता येत नाहीत, सरकारी संसाधनांचा राजकीय वापर बंद आहे. उदाहरणार्थ, सरकारी वाहने प्रचारासाठी वापरता येत नाहीत किंवा मोठ्या प्रमाणात घोषणा जाहीर करता येत नाही. महाराष्ट्रात मुख्यमंत्री किंवा मंत्र्यांची बदली ईसीआयच्या परवानगीशिवाय शक्य नाही. सरकारी कार्यक्रमांना राजकीय रंग देणेही प्रतिबंधित असते.
मतदारांसाठी नियम
मतदारांना मोफत वाहतूक, भेटवस्तू किंवा मद्यप्रवृत्तीचा वापर करण्यास बंदी असते. बूथ कॅप्चरिंग किंवा हिंसाचार रोखण्यासाठी पोलिसबल व केंद्रीय दल तैनात केले जातात.ईसीआयने व्हॉट्सअॅप, टेलिग्रामवर फेक न्यूज रोखण्यासाठी हेल्पलाइन आहे.
उल्लंघन केल्यास काय कारवाई?
आचारसंहितेचे उल्लंघन झाल्यास आयपीसी कलम 171 (अनुचित प्रभाव) किंवा 171बी अंतर्गत गुन्हा दाखल होतो, ज्यात 6 महिन्यांपर्यंत तुरुंगवास किंवा दंड होऊ शकतो. महाराष्ट्रात गेल्या निवडणुकीत 500 हून अधिक तक्रारी नोंदवल्या गेल्या होत्या. ही संहिता लोकशाहीला मजबूत करते, ज्यामुळे निवडणुकीत पारदर्शकता वाढण्यास मदत होते.
FAQ
प्रश्न: आदर्श आचारसंहिता म्हणजे काय आणि ती कधी लागू होते?
उत्तर: आदर्श आचारसंहिता ही निवडणूक आयोगाची मार्गदर्शक सूचना आहे, जी निष्पक्ष, पारदर्शक निवडणूक सुनिश्चित करते. महाराष्ट्रात १५ ऑक्टोबर २०२४ ला तारखा जाहीर होताच ती लागू झाली आणि २३ नोव्हेंबरला निकालापर्यंत कायम राहील. राजकीय पक्ष, उमेदवार व सत्ताधारी यंत्रणा यांना बंधनकारक आहे.
प्रश्न: आचारसंहितेत राजकीय पक्ष व उमेदवारांना कोणते नियम पाळावे लागतात?
उत्तर: धार्मिक-जातीय भावना भडकवणे, खोटी माहिती पसरवणे, विरोधकांचा अपमान करणे बंदी आहे. प्रचार साहित्यात मर्यादा, सोशल मीडियावर फेक न्यूज रोखणे आवश्यक. मतदानाच्या ४८ तास आधी सभा-रॅली बंद. सरकारी संसाधनांचा राजकीय वापर करता येणार नाही.
प्रश्न: आचारसंहितेचे उल्लंघन झाल्यास काय कारवाई होते?
उत्तर: आयपीसी कलम १७१ किंवा १७१बी अंतर्गत गुन्हा दाखल होऊ शकतो; ६ महिने तुरुंगवास किंवा दंड. प्रचारबंदी, उमेदवारी रद्द होऊ शकते. तक्रार ईसीआय हेल्पलाइन १८००-११-४००० किंवा निरीक्षकांकडे नोंदवता येते. गेल्या निवडणुकीत ५०० हून अधिक तक्रारींची कारवाई झाली होती.
Doonited Affiliated: Syndicate News Hunt
This report has been published as part of an auto-generated syndicated wire feed. Except for the headline, the content has not been modified or edited by Doonited.
